Hoofdstuk 16
DE BAROK (ca. 1575 – ca. 1750)
KUNST IN DIENST VAN KERK EN KONING
De massa imponeren
De barok staat voor de periode waarin kerk en vorst opnieuw de macht grijpen. Zij willen via deze nieuwe stijl hun onderdanen overtuigen van hun gelijk en van hun macht.
De barok richt zich dan ook op de massa. Ze prikkelt de zintuigen en wil de toeschouwer in verrukking brengen. Beelden en schilderijen weerspiegelen heftige gevoelens en onrust. De kostbare materialen zoals marmer en bladgoud die men gebruikt, stralen pracht en praal uit.
Via della Conciliazione (Mussolini) & Sint-Pietersbasiliek (Bramante / Michelangelo) & Sint-Pietersplein (Bernini), Rome. Foto: Berthold Werner)
De barok is een totaalkunst: monument, sculptuur en schilderij vormen één geheel. Gebouwen worden verbonden met de omgeving door weidse pleinen, omsluitende galerijen, monumentale trappen, tuinen en fonteinen. Steden en wijken worden planmatig aangelegd. Brede assen vanuit een centraal punt zorgen voor een indrukwekkend dieptezicht.
STIJLKENMERKEN
Bouwkunst
In de barok worden heel wat vormelementen uit de oudheid en de renaissance overgenomen maar de architecten voegen er ook nieuwe elementen aan toe:
- bloemen- en plantenslingers (guirlandes of festoenen);
- vlamvazen;
- balustrades;
- standbeelden.
De overdaad aan vormelementen vormt het belangrijkste verschil met de renaissance.
Voorgevel Sint-Pietersbasiliek. Foto: © Bruno De Lille
Beeldhouwkunst
Door de “David” van Michelangelo (links) met de “David” van Bernini (rechts) te vergelijken, ontdek je heel wat kenmerken van de barok.
David door Michelangelo (ca. 1501 – 1504) in de Galleria dell’Accademia, Firenze. Foto: © Bruno De Lille
Renaissance
- Losstaande beelden
- Geen of nauwelijks beweging, geen of nauwelijks emotie.
- Anatomisch correct (geïdealiseerd (It) of realistisch)
- Correcte verhouding tussen lichaamsdelen.
David door Bernini (ca. 1623), Galleria Borghese, Rome. Foto: © Sailko.
Barok
- Losstaande beelden
- Actie en beweging in lichaam, kledij
- Anatomisch correct (realistisch)
- Correcte verhouding tussen lichaamsdelen.
Schilderkunst
Vind je dezelfde verschillen tussen de “Kruisafneming” van Fra Angelico (links) en de “Kruisafneming” van Rubens (rechts)?
Ga ook op zoek naar kenmerken en verschillen die alleen voorkomen in de schilderkunst.
Kruisafname door Fra Angelico (ca. 1437 – 1440), Museo di San Marco, Firenze. © Zenodot Verlagsgesellschaft mbH.
Kruisafname door Peter Paul Rubens (ca. 1612 – 1614),
OLV kathedraal, Antwerpen.
Renaissance
(enkel schilderkunst)
- Centraal perspectief (1punt)
- Heldere kleuren (pastel)
Barok
(enkel schilderkunst)
- Meervoudig perspectief
- Diepe, volle kleuren (warm rood) en licht-donker tegenstelling.
MEER WETEN?
Filmpje: Historicus Luc Panhuysen bezoekt barokstad Antwerpen © Historisch Nieuwsblad
Antwerpen Barokstad
Antwerpen is de meest barokke stad van ons land. Wil je dat zelf eens ontdekken, dan kan je bij de toeristische dienst van Antwerpen een wandeling aanvragen. Je kunt ze ook op eigen houtje maken door deze toer te volgen.
Om je zin te doen krijgen, kan je dit filmpje al eens bekijken. De Nederlandse historicus Luc Panhuysen bezoekt Antwerpen en toont je op enkele minuten tijd een paar pareltjes van de barok. Kijk je mee?
Bezoek het Sint-Pietersplein met Google Street View
Ga je op reis naar Rome, breng dan zeker een bezoek aan het Sint-Pietersplein en de Sint-Pietersbasiliek. Trek er wel wat tijd voor uit want er kan heel veel volk staan.
Zit een Romereis er nog niet meteen in, dan kan je dankzij Google Street View toch al eens een kijkje ter plekke nemen. Klik hier en waan je in Vaticaanstad.