DE NEDERLANDEN: VAN EENHEID NAAR SCHEIDING (1555 – 1648)

Het resultaat is niet wat zij of de edellieden verwachten: mensen kunnen nu makkelijker gaan luisteren naar rondtrekkende protestantse predikers (tijdens zogenaamde ‘hagenpreken’: een preek in de velden in open lucht) en die hitsen het volk op tegen de extreme rijkdom van de katholieke kerk.

In de zomer en de herfst van 1566 worden in onze streken dan ook heel wat kerken en abdijen bestormd, vernietigd en geplunderd. We noemen dit de ‘Beeldenstorm’.

De Hertog van Alva arresteert de opstandelingen, verhoogt de belastingen en voert de inquisitie weer in. Hij doet dit echter zo hardhandig dat zelfs landvoogdes Margaretha van Parma uit protest ontslag neemt. De Hertog van Alva wordt in onze streken gehaat. Hij krijgt als bijnaam ‘de Ijzeren Hertog‘ en er doen scheldschriften zoals deze de ronde:

“Gij koning van Spanje beneemt ons heden ons dagelijks brood
Wijf ende kinderen hebben grooten nood
O, hemelse Vader, die in den hemel zijt
maakt ons dezen helsen duvel kwijt.”

(Parodie op het Onze Vader tegen Filips II en Alva, ca. 1572)

De overtuiging dat een opstand nodig en gewettigd is, groeit bij steeds meer mensen.

Als Filips II en de Hertog van Alva zonder overleg nieuwe belastingen invoeren en hardhandig de macht naar zich toetrekken, roept edelman Willem van Oranje in 1568 op basis van dat weerstandsrecht op tot militair en burgerlijk verzet. Het is het begin van de Tachtigjarige Oorlog.

Aanvankelijk vechten de Nederlanden, zowel de katholieke als de protestantse opstandelingen, samen tegen de Spaanse militairen. Alleen slaagt Willem van Oranje er niet in de godsdienstvrijheid die hij wil invoeren, door iedereen die hem volgt te laten respecteren. Waar de calvinisten aan de macht komen, verliezen katholieken hun positie en worden de katholieke kerken gesloten. Dit zorgt voor heel veel ongenoegen in de gebieden waar vooral katholieken wonen.

Filips II slaagt er dan ook het front van de opstandelingen te breken door in 1579 een verzoening tot stand te brengen met die overwegend katholieke zuidelijkste gebieden (Henegouwen, Artesië, Kamerijk en Frans-Vlaanderen). Hij belooft zijn troepen terug te trekken en hun rechten te herstellen maar het katholicisme blijft de enige toegelaten godsdienst.

Als reactie daarop zeggen de noordelijke provinciën hun trouw aan Filips II op met het ‘Plakkaat van Verlatinghe’ (1581). Dat is eigenlijk een onafhankelijkheidsverklaring. Tot dan wil men de Spaanse soldaten weg maar blijft men de koning trouw.

De Spanjaarden heroveren in de jaren nadien de grootste delen van Vlaanderen en Brabant. In 1585 komt ook Antwerpen ten val. Dit wordt gezien als de definitieve scheuring van de Noordelijke en de Zuidelijke Nederlanden.

Drie jaar later beslissen de Noordelijke gebieden een republiek te worden: de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden (1588).

Net voor zijn dood in 1598 schenkt Filips II de Nederlanden (ook die waar hij al geen macht meer over heeft) als bruidsschat aan zijn dochter Isabella en schoonzoon Albrecht van Oostenrijk.

De twee besturen het gebied als een soevereine staat en zijn erg populair bij de bevolking zelfs al staan ze geen godsdienstvrijheid toe en blijven de Spaanse troepen aanwezig in de belangrijkste steden.

Albrecht en Isabella slagen er in 1609 in een wapenstilstand af te spreken met de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Tijdens dit ‘Twaalfjarig bestand’ heerst er vrede en zien we een grote culturele en economische bloei.

Aan de wapenstilstand komt een einde als Albrecht in 1621 sterft. Het koppel had 3 kinderen gehad maar die zijn allemaal jong gestorven. Er is dus geen erfgenaam en de Spaanse koning Filips IV neemt de macht weer over. Die zet de oorlog opnieuw verder.

Noorden