Hoofdstuk 1
EUROPA IN DE LATE MIDDELEEUWEN
DE EUROPESE HANDELSRUIMTE
Sinds het jaar 1000 neemt de internationale handel binnen Europa echter geleidelijk aan toe. De koopkracht stijgt door groeiende winsten binnen de landbouw. Dat zorgt voor een toenemende vraag.
Dankzij een klimaatsverbetering in de 11de eeuw en de overgang naar het drieslagstelsel vanaf de 12de eeuw, neemt de landbouwproductie toe: er is een meer gevarieerd aanbod en er is vooral méér voedsel. Zo ontstaan er overschotten die verhandeld worden en winst opleveren.
De invallen van de Vikingen, Moren en Magyaren zijn over hun hoogtepunt heen. De macht van de kerk en de vorsten stabiliseert zich: de adel en de kerk kunnen niet langer als alleenheersers optreden en moeten wat van hun macht afstaan aan de burgers in de steden. Zo kunnen die steden uitgroeien tot veilige havens met een koopkrachtig publiek.
Dit alles zorgt voor een meer stabiele en veilige omgeving waardoor nieuwe handelsroutes ontstaan.
Luxeproducten zoals zijde, thee en specerijen (kaneel, kruidnagel, peper, …) worden uit het Verre Oosten ingevoerd door de Venetianen en Genuezen. Zij kopen die producten uit het Verre Oosten tot in het midden van de 15de eeuw in het christelijke Byzantium (vandaag Istanbul) of in de handelssteden aan de Middellandse zeekust.
Hanze-routes

Venetië & Genua

Alle handelsroutes

QUIZ
HET MONGOOLSE RIJK ZORGT VOOR MEER VEILIGHEID
Men noemt ze nu de zijderoute of zijdeweg omdat langs die weg de zijde uit China naar Europa vervoerd werd. Langs de zijderoute kwamen ook nieuwe ideeën, andere culturen en helaas ook onbekende ziektes (de pest) naar Europa.
Het was een gevaarlijke route: er werden voortdurend reizigers en handelaars overvallen.
Het Mongoolse Rijk, gesticht door Dzjengis Khan (1162 – 1227), strekte zich uit van China tot Europa. Iedereen was in principe gelijk voor de wet, er waren rechters om willekeur in de rechtspraak te vermijden, er was godsdienstvrijheid en vrouwen hadden heel wat rechten. Handelaars genoten er bescherming en konden er vrij handel drijven.
QUIZ
MEER WETEN?
© John Green / Crash Course
De zijderoute
Wil je meer te weten komen of de zijderoute? Bekijk dan dit grappige filmpje van Crash Course op YouTube. Op enkele minuten kom je op een leuke manier te weten wat er zo belangrijk was aan de zijderoute.
Klik hier voor een afbeelding van de volledige pagina.
Marco Polo – Il Milione
Na zijn terugkeer uit het Verre Oosten, komt Marco Polo terecht in een gevangenis in Genua. Daar ontmoet hij de schrijver Rustichello. Samen schrijven ze zijn reisverhalen op en brengen het boek uit onder de titel Il Milione (in het Nederlands: De wonderen van de Oriënt). Het boek heeft veel succes.
Al vanaf het begin twijfelen heel wat mensen echter aan de echtheid van de verhalen. Vandaag gaat men er van uit dat Marco Polo wel degelijk aan het hof van Koeblai Khan is geweest maar dat hij zijn boek heeft aangevuld met (soms verzonnen) verhalen die hij van andere reizigers gehoord had. Klik hier om delen van het boek te bekijken of te lezen.
TERUGVAL VAN DE INTERNATIONALE HANDEL
Strenger klimaat
In het begin van de 14de eeuw breekt de Kleine Ijstijd aan. Gemiddeld daalt de temperatuur in West-Europa dan met 1 tot 2 graden. Dat zorgt ervoor dat heel wat oogsten mislukken waardoor er soms zelfs hongersnood heerst.
Pest
Door de handelscontacten met het Verre Oosten kwamen reizigers (en meereizende dieren) ook in contact met nieuwe ziektes. Een van de meest dodelijke was de pest of de Zwarte Dood. Deze plaag, die meestal werd overgebracht door de beet van besmette vlooien, zorgde in het midden van de 14de eeuw voor de dood van 1 op 3 Europeanen.
Klik hier voor een afbeelding van het volledige schilderij.
Verbrokkeling Mongoolse Rijk
Het Mongoolse Rijk viel uiteen in 1294 na de dood van Koeblai Khan (1215-1294), de kleinzoon van Dzjengis Khan. Daardoor werd de zijderoute weer onveiliger, wat de handel met Europa vanaf het begin van de 14de eeuw moeilijker maakte.
Klik hier voor een afbeelding van het volledige schilderij.
Opkomst Osmaanse Rijk & Val Constantinopel
Op het einde van de 13de eeuw sticht Sultan Osman I een klein vorstendom in Anatolië. Het is het begin van het Osmaanse Rijk dat uiteindelijk het Byzantijnse of Oost-Romeinse Rijk (hoofdstad: Constantinopel) verslaat.
Het ontstaan van het nieuwe Rijk zorgt ervoor dat heel wat handelsroutes in het midden Oosten geblokkeerd worden. Bovendien vragen de vele lokale machthebbers over wiens grondgebied men moet reizen, vaak hoge belastingen wat de handelswaar erg duur maakt.
In hoofdstuk 2 vertellen we je meer over de opkomst, de bloei en het verval van het Osmaanse Rijk.
QUIZ
Vasco da Gama (1460/1469 – 1524) van António Manuel da Fonseca
MEER WETEN?
© Schooltv.nl
De Zwarte Dood
Wil je meer te weten komen over hoe de pest of de zwarte dood verschrikkelijk huis hield in Europa in het midden van de 14de eeuw? Bekijk dan deze Teleac-documentaire over de pest in Europa.
Decamerone – Vlaamse Miniatuur.
Klik hier voor een afbeelding van de volledige pagina.
Decamerone
Eind 14de eeuw breekt de pest uit in Europa. Tien jonge Italianen (3 mannen en 7 vrouwen) uit Firenze vluchten de stad uit om de ziekte te ontlopen. Om de tijd te verdrijven, vertellen ze elkaar verhalen.
Dat is in elk geval het vertrekpunt van het boek “Decamerone” dat door de Italiaanse schrijver Giovanni Boccaccio rond de jaren 1349 – 1360 geschreven werd. Het is een verzameling van 100 verhalen. In heel wat van de verhalen spot men met het gezag (kerk en bestuur). De verhalen zijn geschreven met veel humor. Het boek was bovendien berucht omdat er ook heel wat erotische verhalen in verteld werden.